"Życie zaś było światłością ludzi" J1,1-4

Po Vaticanum II Paweł VI zaangażował cały swój autorytet we wprowadzanie w życie postanowień soborowych. Pomimo oporu, głównie ze strony starszych hierarchów i katolików świeckich, że zbyt szybkie wprowadzanie zmian ( np. języków narodowych w liturgii czy otwieranie się Kościoła na inne wyznania i religie), może doprowadzić do zamętu wśród wiernych i osłabi wiarę, trwał przy postanowieniach. Z drugiej strony Papież musiał hamować tych, którzy zmiany soborowe chcieli wprowadzać od razu, bez przygotowania duchowieństwa i wiernych.

Na bazie podważania uchwał soborowych powstał ruch abp. Marcela Lefebvre'a. Pojawiały się róenież próby wspólnej Eucharystii z niekatolikami, gwałtowny spadek powołań czy kwestionowanie celibatu przez księży. Pontyfikat Pawła VI przeżywał największą liczba wystąpień ze stanu kapłańskiego i zakonnego.

Kontynuując postanowienia soborowe Paweł VI wprowadzał reformy Kurii Rzymskiej.

*   W dniu zakończenia Soboru 7 grudnia 1965 r. ogłosił przeobrażenie dotychczasowej Kongregacji Świętego Oficjum – spadkobierczyni Świętej Inkwizycji – w Kongregację Nauki Wiary. Celem miała być nie tylko troska o czystość wiary, ale również dyskusje z teologami. Ogólna reforma Kurii, przeprowadzona na mocy konstytucji apostolskiej Regimini Ecclesiae Universae z 15 sierpnia 1967 r. likwidowała jedne urzędy na rzecz innych centralnych.

*   W 1969 r. przeprowadzono reformę Kalendarza Rzymskiego - nowe daty wspomnień niektórych świętych i błogosławionych. We wrześniu 1965r. papież po wiekach przywrócił Synod Biskupów.

*   To Paweł VI wprowadził ograniczenia wiekowe dla biskupów:  po osiągnięciu 75. roku życia składali dymisję na ręce Papieża, a w 1970 r. wydał rozporządzenie, aby kardynałowie po skończeniu 80 lat nie uczestniczyli w konklawe i nie pełnili stanowisk w Kurii Rzymskiej. W 1973 r. Papież ustalił, że kardynałów wybierających nowego Biskupa Rzymu nie może być więcej niż 120.

Idąc śladami swego wielkiego poprzednika Jana XXIII, Paweł VI

·        -   wypracował politykę wschodnią Stolicy Apostolską – otwarcie się na ówczesne kraje komunistyczne, szczególnie w Europie. Papież lepiej zapoznawał się z sytuacją w krajach komunistycznych, a propaganda łagodziła ton wypowiedzi antykościelnych, co nieraz prowadziło do poprawy sytuacji ludzi wierzących.

Polityka wschodnia miała też swoich krytyków w kołach kościelnych, zarzucano jej małą skuteczność. W Polsce, dzięki stanowczej postawie kard. Stefana Wyszyńskiego udało się tego uniknąć i episkopat był jednym z partnerów rozmów.

·         Paweł VI był też pierwszym Biskupem Rzymu, który odwiedził w 1965 r. nowojorską siedzibę ONZ i wygłosił tam przemówienie nt. pokoju, sprawiedliwości i bezpieczeństwa na świecie. Ważną międzynarodową inicjatywą pokojową tego papieża było ustanowienie w 1967 r. Światowego Dnia Pokoju, obchodzonego od 1968 r. 1 stycznia.

Dopiero Paweł VI rozpoczął całkowicie dobrowolne podróżowanie po świecie, odbywając w latach 1964-1970 dziewięć podróży do prawie 20 państw.

Ekumenizm, encykliki, kanonizacje

Na zakończenie Vaticanum II – 7 grudnia 1965 r. Paweł VI i patriarcha Atenagoras jednocześnie w Watykanie i Konstantynopolu

·       -   znieśli ekskomuniki rzucone przez przedstawicieli Kościołów Wschodu i Zachodu w 1054 r. W 10 lat później, na zakończenie nabożeństwa w Kaplicy Sykstyńskiej Biskup Rzymu upadł do stóp przewodniczącego delegacji greckiej metropolity Melitona, prosząc go o wybaczenie grzechów przeciw jedności ze strony Kościoła katolickiego.

·    Za pontyfikatu tego Papieża rozpoczęły się oficjalne dialogi m.in. z anglikanami i luteranami oraz ożywione kontakty z Patriarchatem Moskiewskim. W 1973 r. przyjął przywódcę buddystów tybetańskich Dalajlamę itp.

W 1971 r. rozpoczęły się pierwsze po II wojnie światowej oficjalne rozmowy polsko-watykańskie, które doprowadziły do ustanowienia w lipcu 1974 r. zespołu ds. stałych kontaktów roboczych między rządem PRL a Stolicą Apostolską - jedynej tego typu w polityce międzynarodowej Stolicy Świętej.

Paweł VI zmarł w niedzielę 6 sierpnia 1978 r., w święto Przemienienia Pańskiego, w Castel Gandolfo, w wieku 81 lat. 20 grudnia 2012 papież Benedykt XVI potwierdził heroiczność jego cnót. 19 października 2014 został beatyfikowany przez papieża Franciszka, a 14 października 2018 kanonizowany.

Zwolennicy zauważyli dostosowanie Kościoła do potrzeb współczesnego świata, uznali również, że był zakończeniem etapu kontrreformacji, przejściem w stronę nowoczesności.

Krytycy zauważyli przyczynienie się zmian soborowych do wzrostu sekularyzacji, ateizacji i ogólne niepowodzenie ewangelizacji.

Inni tzw. Krytycy konserwatywni zarzucają nawet herezje modernizmu w obradach soborowych. Dopatrują się ukłonu w stronę protestantyzmu, duży wpływ masonerii, teorie antypapieskie. Moderniści dodatkowo krytykują Kościół za dyskryminowanie osób niepełnosprawnych.

Jednak faktem jest, czy wieloma faktami, że każda grupa społeczna znajdzie swoje miejsce w ramach wspólnoty chrześcijańskiej, wręcz przeciwnie do krytykujących stron, drzwi Kościoła otworzyły się na różnorodne potrzeby wiernych.

         Kościół w tajemnicy odkupienia

Lata 1962-1965 i obrady soborowe przypadają na czas odzyskiwania stabilizacji świata po II wojnie światowej. Rozwój nauki, techniki, mediów, medycyny, wojskowości czy astronomii wpływały na odzyskiwanie ludzkich możliwości, ale tracenie wiary i zaufania do wartości chrześcijańskich.

Zrozumiałą wydawał się troska Jana XXIII o odzyskiwanie autorytetu Kościoła po atakach na Piusa XII w kontekście II wojny światowej. Impuls do otwarcia się na dialog wewnętrzny Kościoła miał skupić uwagę na zjednoczeniu chrześcijańskich odłamów szczególnie po schizmie wschodniej i zachodniej.

Główne tematy poruszane podczas obrad odzwierciedlają utworzone wtedy dokumenty tematyczne Kościoła.  

Rezultatem obrad soborowych były trzy konstytucje dogmatyczne i jedna konstytucja duszpasterska:

•   Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum concilium ogłoszona przez Pawła VI 4 grudnia 1963;

•   Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium ogłoszona przez Pawła VI 21 listopada 1964;

•   Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum ogłoszona przez Pawła VI 18 listopada 1965;

•   Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes ogłoszona przez Pawła VI 7 grudnia 1965.

Ojcowie soborowi wydali dziewięć dekretów:

  Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli Inter mirifica

  Dekret o Kościołach wschodnich katolickich Orientalium ecclesiarum

  Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio

  Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus dominus

  Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis

  Dekret o formacji kapłańskiej Optatam totius

  Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem

  Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus

  Dekret o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis

a także trzy deklaracje:

o   Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis

o   Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate

o   Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis humanae

Dokumenty soborowe po raz pierwszy w historii Kościoła spisane zostały bez użycia formuły anathema sit („niech będzie wyklęty”).

Sobór Watykański II (Jan XXIII+Paweł VI)

Pomysłodawcą był Jan XXIII, zaś po jego śmierci kontynuował go Paweł VI.

Jan XXIII chciał krótko mówiąc uwspółcześnić, czyli ożywić Kościół. Skoro stał na Jego czele chciał może nie tyle nad nim panować, co świadomie troszczyć się o Jego kształt. Trudno jednak nie dostrzec bodźców, które reformowały podejście do Kościoła Piusa XII. Jego następca wyraźnie postawił na ożywienie relacji z Kolegium Kardynałów, zwiększając ich liczbę oraz inicjując ekumeniczne spotkania z odłączonymi od katolicyzmu chrześcijanami (wschód i zachód). Zmarł jednak za szybko, by rozwinąć dalsze cele, ale dał impuls do wymiany spostrzeżeń i wdrażania pomysłów kreujących się podczas soboru.

Paweł VI podobnie jak Pius XII w Miranda Prorsus (O środkach masowego przekazu)  otworzył się na media współczesne w Dekrecie o środkach społecznego przekazywania myśli (Inter mirifica ).

Paweł VI - planował rewizję kodeksu prawa kanonicznego i działanie na rzecz pokoju i jedności chrześcijan. 14 września 1963 rozpoczął sesję, w której ustalono dopuszczenie osób świeckich i ograniczono utajnienie obrad. Sesja została zamknięta 4 grudnia, a następnie Paweł VI promulgował Konstytucję o liturgii świętej i Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli. Rok później – 14 września 1964, w III części obrad papież dopuścił do obrad także kobiety (zakonnice i świeckie). Została ona poświęcona opracowaniu najważniejszego dokumentu soboru – Konstytucji Dogmatycznej o Kościele. Wydano ją już po zakończeniu sesji (21 listopada 1964), a oprócz niej, ukazały się także: Dekret o ekumenizmie i Dekret o Kościołach katolickich wschodnich. W tym samym czasie (wbrew Ojcom soborowym) ogłosił także Matkę Boską, Matką Kościoła. Ostatnia sesja soboru zakończyła się 8 grudnia 1965r. i wkrótce potem utworzono pierwsze komisje posoborowe.

Lumen gentium (łac. Światło narodów), pełna nazwa:  Światło wiary 

Konstytucja dogmatyczna o Kościele. (Konstytucja, czyli dokument teologiczny najwyższej rangi doktrynalnej uchwalony przez sobór watykański II i oficjalnie ogłoszony przez papieża Pawła VI 21 listopada 1964r.) Konstytucja, czerpiąc ze źródeł biblijnych i patrystycznych oraz z myśli wybitnych współczesnych teologów, na nowo ukazała najważniejsze wymiary tajemnicy Kościoła i jego posłannictwa.

Ideą przewodnią Konstytucji jest pojęcie Kościoła jako sakramentu, odniesione do wspólnoty Kościoła tak samo jak do siedmiu sakramentów – jak je rozumieli Augustyn z Hippony w Państwie Bożym X,5.2 i Tomasz z Akwinu w Sumie III, q60.

           W 1966 roku Paweł VI chciał przyjechać do Częstochowy na uroczystości Millenium Chrztu Polski. Władze komunistyczne jednak nie wyraziły zgody na jego przyjazd. Po zawarciu przez Polskę i RFN w roku 1970 układu pokojowego Paweł VI wydał w 1972 r. bullę Episcoporum Poloniae coetus, która porządkowała strukturę Kościoła katolickiego w Polsce po II wojnie światowej. Papież nawiązał także poprawne stosunki z ZSRR i jego przywódcą Nikitą Chruszczowem, dzięki czemu zmieniła się polityka Kościoła wobec państw bloku wschodniego. 

       Takie działania poprzednich papieży dają do myślenia nie tylko współczesnym politykom. Trwające nieporozumienia pomiędzy wladzami napiętrzają się wrogością i łagodnieją porozumieniem, w zależności od intensywności trwającego dialogu. 

garstka faktów...